لرزه زمینساخت گسل اصلی عهد حاضر زاگرس‏ در حد فاصل دورود تا بروجرد

چکیده پهنه گسلی زاگرس بخاطر نوع برخورد قاره به قاره، جوان بودن و لرزه خیزی بالای آن همواره مورد توجه زلزله شناسان ‏واقع بوده است. در این میان گسل اصلی عهد حاضر در لبه برخورد ایالت لرزه زمینساختی زاگرس با ایران مرکزی ‏نقش برجسته ای در توزیع و انتقال تنش برخوردی میان صفحات عربی و اوراسیا را برعهده دارد. در بین قطعات گسلی ‏گسل اصلی عهد حاضر زاگرس، گسل دورود به عنوان گسل مسبب زمین لرزه 31/3/2006 به دلیل تجربه ‏زمین لرزه های بزرگ (بعنوان مثال زمین لرزه 1909 دورود) همواره مورد توجه بوده است. ‏ برجستگی های بارز گسل اصلی عهد حاضر و قطعات گسلی آن از دیدگاه زلزله شناسی و لرزه زمینساختی موجب شده ‏تا مطالعاتی چند در این محدوده انجام شود. اکثر مطالعات انجام شده یا بر پایه شواهد زمین شناسی انجام شده و یا ‏بر اساس مدلسازی شکل موج امواج دور لرز صورت گرفته است. در روش اول تمامی برداشت ها بر رخنمونها و عوارض ‏طبیعی پایدار بوده و امکان اطلاق ویژگی های سطحی به عمق بخصوص در مناطق حاصلخیزی همچون دشت ‏سیلاخور (حوضه کششی منطقه مورد مطالعه) که رخنمونها توسط فعالیتهای کشاورزی ازبین می روند با تردید بالایی ‏مواجه خواهند بود. در روش دوم نیز عمده نتایج با خطاهایی به دلیل ماهیت روش و نوع گزینش داده های مورد ‏مطالعه همراه خواهد بود که در قیاس با نتایج ناشی از یک شبکه لرزه نگاری محلی از دقت کمتری برخوردار می باشند. ‏هرچند در این بخش از زاگرس قبلاً دو شبکه لرزه نگاری موقت نصب شده و اطلاعات مفیدی را بهمراه داشته اند ولی به ‏دلیل تمرکز این شبکه ها در اطراف گسل صحنه، نتایج آنها برای گسل دورود و گسلهای هم مرز با آن قابل تعمیم ‏نیست و به همین دلیل اطلاعات دقیقی در مورد رفتار و یا رفتارهای لرزه ای گسل دورود و گسلهای احتمالی پنهان در ‏منطقه دشت سیلاخور که منتج از داده های دستگاهی باشد، در دسترس نمی باشد. لذا، در این پژوهش سعی خواهد ‏شد با تکیه بر داده های دستگاهی حاصل از شبکه لرزه نگاری موقت محلی به مطالعه ویژگی های لرزه زمینساختی ‏گسل اصلی عهد حاضر زاگرس در محدوده انتهای گسل دورود و ابتدای گسل نهاوند پرداخته شود. وقوع زمین لرزه ‏‏1385 چالان چولان با بزرگای (‏mw‏) 1/6 و رخداد پسلرزه ها و فعالیت بالای گسل اصلی عهد حاضر زمینه مناسب را ‏برای نصب شبکه لرزه نگاری متراکم و محلی فراهم نمود. بنابراین در خردادماه 1386 شبکه لرزه نگاری محلی با 34 ‏ایستگاه (شامل 14 ایستگاه تک مولفه ای ‏tad‏ و 20 ایستگاه سه مولفه ای ‏titan‏) در اطراف گسل دورود (گسل ‏مسبب زمین لرزه و یکی از قطعه های گسلی ، گسل اصلی عهد حاضر) طراحی و نصب گردید. این شبکه لرزه نگاری ‏موقت به گونه ای طراحی شد تا بتواند دیگر قطعات گسلی هم مرز با قطعه گسلی دورود را نیز پوشش دهد. گسل قلعه ‏حاتم در نزدیکی شهر بروجرد و قطعه گسلی ونایی بعنوان شرقی ترین بخش از گسل نهاوند در پوشش این شبکه قرار ‏گرفت. دوره برداشت داده از ایستگاه های لرزه ای 3 ماه طراحی و اجرا شد که حاصل این شبکه، ثبت بیش از 32000 ‏رخداد لرزه ای بوده که پس از پردازش و تصحیح داده ها و جدایش انفجارهای ناشی از فعالیت معدنی در منطقه، تعداد ‏‏688 پسلرزه و خرد لرزه جداسازی و تعیین محل شدند. جهت دستیابی به نتایج مورد اعتماد در تمام مراحل پردازش ‏از رخدادهای با کیفیت و دقت بالا استفاده شده است. بصورتی که در فیلتر اولیه داده های با ‏rms‏ کمتر‎ ‎از 3/0، ‏خطای رومرکز کمتر از 3 کیلومتر و خطای تعیین عمق کمتر از 5 کیلومتر انتخاب و مقدار ‏vp/vs‏ تعیین شده و بر ‏اساس آن مدل ساختار سرعت یک بعدی منطقه محاسبه گردید. با منظور نمودن مدل سرعت محاسبه شده به جای ‏مدل پیش فرض (مدل پیش فرض مدل سرعت یمینی فرد و همکاران، 2006 برای محدوده گسل اردل در بخش ‏جنوب شرقی گسل اصلی عهد حاضر می باشد.) تمام پسلرزه ها تعیین محل مجدد شده و تصحیحات ایستگاهی بر ‏روی آنها اعمال گردید. سپس تعیین سازوکار کانونی برای پسلرزه های با دقت تعیین محل بالا، انجام پذیرفت که ‏حاصل آن تعداد 23 سازوکار با کیفیت بسیار خوب (‏a‏) و کیفیت خوب (‏b‏) بود. در نهایت، تفسیر و نتیجه گیری بر ‏اساس سازوکارهای تعیین شده و با کیفیت صورت پذیرفت.‏ دستاوردهای این پژوهش علاوه بر تکمیل اطلاعات پایه زلزله شناسی (تعیین مدل سرعت پوسته فوقانی)، نتایج ‏تکمیلی در منطقه را بهمراه داشت که بطور مختصر می توان به چند مورد اشاره نمود. الف) عمق پسلرزه ها در این ‏منطقه در حدود 4 تا 11 کیلومتر می باشند که در قیاس با دیگر نقاط زاگرس دارای عمق کمتری هستند. ب) توزیع ‏پسلرزه ها گویای وجود گسلهای قدیمی در یال شمال شرقی دشت سیلاخور است که تا کنون هیچ فعالیت لرزه ای به ‏آنها منتسب نشده بود. ج) بر اساس شواهد لرزه ای به وجود گسلهای کششی و فشارشی مدفون در منطقه اشاره ‏می شود که پیشتر چالنکو و براد (1974) با توجه به شواهد پیمایش صحرایی به احتمال وجود این گسلها اشاره کرده ‏بودند ولی تا بحال بدلیل نبود شواهد زلزله شناسی رفتار لرزه ای این گسلها ناشناخته بودند. د) آنچه که در میان نتایج ‏بدست آمده خودنمایی می کند دستیابی به شواهد لرزه ای برای اثبات حوضه کششی ‏ در منطقه مورد مطالعه می باشد ‏که پیشتر در مطالعات زمین شناسی (چالنکو و براد، 1974؛ طالبیان و جکسون، 2002؛ کوپلی و جکسون، 2006) به ‏آن اشاره شده بود. ‏